विभिन्न प्रकारका ‘रियालिटी शो’ वर्तमान ‘हाइपर रियल’ विश्वका दुखान्त तस्वीर हुन् । यस्ता शोहरूले या त कृतिम नायक, सेलिब्रिटी उत्पादन गर्छन् कि त क्षमताको पहिचान वा कदर गर्ने गलत तरिकालाई सहीजस्तो बनाएर दर्शक वा आम मानिसलाई दिग्भ्रमित बनाउँछन् ।
नारायण गोपाल, मेहदी हसन वा जोन लेनन टिभी शोमा प्रतिस्पर्धा गरेर स्थापित भएका थिएनन् (भलै कतिपय आजका गायक रियालिटी शोबाटै स्थापित भएका किन नहुन्) । मानिस वास्तविक रूपमा सफल हुने वा प्रतिभाको कदर हुने रियालिटी शोमा सफल भएर मात्र पनि होइन ।
सम्भवतः रियालिटी शोलाई मानिसहरूले केवल मनोरञ्जनमात्र भनेर बुझे त समस्या हुन्थेन होला ।
तर, यस्ता शो र तिनमा हुने प्रतिस्पर्धालाई आम मानिसले आफ्नो वास्तविक जीवनसँग जोडेर हेर्छन् । कतिले यस्ता शोमा सफल हुन दुःखद र निरर्थक प्रयत्न गर्छन् त यसमा पहुँच नहुने धेरैले आफूलाई असफल मूल्यांकन गर्छन् ।
रिआलीटी शोले देखाउन खोजेजस्तो जीवन कठोर र अन्त्यहीन प्रतिस्पर्धा होइन । हामी बाँच्ने धेरैभन्दा धेरैको प्रशंसा पाउनमात्र होइन । सामान्य स्तरको ज्ञान, सामान्य क्षमता, सामान्य सीप, सीमित शुभेच्छुक भएर बाँच्नु पनि नराम्रो होइन । यसमा गर्व गर्न सक्नु ठूलो कुरा हो ।
गीतसंगीत, पाककला, अन्य विभिन्न प्रकारका सीप वा ‘सेलिब्रिटी स्टेटस’मा आधारित रियालिटी शोहरू आजभोलि बग्रेल्ती छन् । तिनमा मानिसको रुचि छ । टेलिभिजनको व्यापार तिनमा टिकेको छ । यो अब आश्चर्यको कुरा होइन ।तर, राजनीतिक नेतृत्व चयन गर्न बनाउन लागिएको रियालिटी शो भने यी सबैभन्दा पृथक प्रकृतिको पागलपन हो । यो पागलपनको कुनै विधि वा पद्धति छैन ।
यो सबै कुरा मैले लेखिरहेको ‘द लिडर’ भन्ने नयाँ रियालिटी शो आउन लागेको समाचारका सन्दर्भमा हो ।
गीतसंगीत, पाककला, अन्य विभिन्न प्रकारका सीप वा ‘सेलिब्रिटी स्टेटस’मा आधारित रियालिटी शोहरू आजभोलि बग्रेल्ती छन् । तिनमा मानिसको रुचि छ । टेलिभिजनको व्यापार तिनमा टिकेको छ । यो अब आश्चर्यको कुरा होइन ।
तर, राजनीतिक नेतृत्व चयन गर्न बनाउन लागिएको रियालिटी शो भने यी सबैभन्दा पृथक प्रकृतिको पागलपन हो । यो पागलपनको कुनै विधि वा पद्धति छैन ।
वक्तृत्वकला, रूप, विशिष्ट विषयगत ज्ञान आदि कुरा वर्तमान युगमा नेतृत्वका लागि सहयोगी होलान् । यद्यपि राजनीतिक नेतृत्व यी सबैभन्दा उच्च र वृहत् कुरा हो । असल नेतृत्वका लागि यी कुनै कुरा नभए पनि फरक पर्दैन । यी सबै गुण हुनेहरू अक्सर नेतृत्वमा असफल हुने गर्छन् ।
राजनीतिक नेतृत्व विकास गर्नका लागि एउटा व्यक्तिले समाजसँग गहिरो र अर्थपूर्ण अन्तक्रिया गर्नुपर्छ । आम मानिसको व्यक्तिगत जीवनसँग आफूलाई एकाकार गरेको हुनुपर्छ । रूपान्तरणका लागि आवश्यक गहन र यथार्थपरक दृष्टिकोण बोकेको हुनुपर्छ ।
राजनीतिक नेतृत्व छान्ने रियालिटी शोले केलाई प्रतिस्पर्धाको आधार बनाउला त ?! रूपरङ्ग, वक्तृत्वकला ? हावादारी योजना ?! प्रश्नहरू अनेक छन् ।
तिनै प्रश्नमध्येका थप प्रश्न के भने ‘जज’का रूपमा चर्चामा आएका बाबुराम भट्टराई र रवीन्द्र मिश्र, जो स्वयं नेतृत्वमा शानदाररूपमा असफल छन्, उनीहरूले अरूको नेतृत्व क्षमता कसरी मूल्याङ्कन गर्लान् !
यो रियालिटी शोमा भाग लिन प्रतिश्पर्धीका रूपमा आउनेहरू के उद्देश्य बोकेर आउलान् ? सिमेन्ट कम्पनीले घोषणा गरेको उपहार पाउने ?सेलेब्रिटी बन्ने ? राजनीति गर्ने ?!
‘द लिडर’ नाम दिइएको रियालिटी शोले राजनीतिक नेतृत्वका बारेमा आम मानिस र विशेषगरी टेलिभिजनका दर्शकलाई कसरी प्रशिक्षित गर्ला ? नेता बन्ने, छानिने, नेतृत्वमा सफल हुने टेलिभिजन शोमा भाग लिएर, आफ्नो वक्तृत्वकला प्रदर्शीत गरेर ? बाबुराम वा अन्य कुनै प्रशस्त समय र उल्लेख्य काम नभएका तर व्यावसायिक रूपमा आफूलाई नेता मान्ने मानिसको सल्लाह, सुझाव मानेर ?!
अब बिट मार्न तिर लागौँ रियालिटी शोले केही प्रतिभाहरूलाई अवसर दिएको छ । यद्यपी समग्रतामा रियालिटी शोले प्रतिभा र सफलताबारे आम मानिसका बुझाइलाई विकृत बनाएका छन् । मेरो विचारमा राजनीतिक नेता छान्ने रियालिटी शो यी सबैभन्दा पत्रु प्रकारको विकृति हो ।
अन्त्यमा एउटा उदाहरण प्रस्तुत गर्न चाहान्छु- युक्रेनका वर्तमान राष्ट्रपती भोलोडिमायर जेलेन्स्की टेलिभिजनमा रियालिटी शो र कमेडीका कार्यक्रम चलाउँथे । उनले धेरैपटक आफ्ना टेलीभिजन शोहरूमा राष्ट्रपतीको अभिनय गरे र प्रशंसा बटुले ।
गत २०१९ मे महिनाको आम चुनावमा भने साँच्चै राष्ट्रपतीको उमेदवार पनि भए । आम मानिसले के सोचे भने- असल राष्ट्रपतीको यस्तो राम्रो अभिनय गर्ने मानिसले कसो देश राम्रो नचलाउला त ! जेलेन्स्कीले चुनाव पनि जिते । तर, उनको कार्यकाल र युक्रेन अहिले नराम्रो सङ्कटमा फसेको छ ।
म खुशी यो कुरामा छु कि म आफू रियालिटी शो हेर्दिनँ र घरमा मेरा छोराछोरीलाई यस्ता शो हेर्न हामी अनुमति दिँदैनौ ।
-संजीव पोखरेलको ब्लगबाट
